Raport: szpitale powiatowe w głębokim kryzysie finansowym

Związek Powiatów Polskich opublikował raport „Szpitale powiatowe w kryzysie – analiza sytuacji finansowej w 2024 roku”, w którym przedstawiono kondycję ekonomiczną szpitali powiatowych w Polsce.

Jak zaznaczyli autorzy raportu, szpitale powiatowe pełnią funkcję stabilizującą system opieki zdrowotnej. Mimo to, zdaniem autorów, placówki te mierzą się z licznymi wyzwaniami – od chronicznego niedofinansowania i trudności kadrowych, po potrzebę modernizacji infrastruktury.

„Ich sytuacja organizacyjno-finansowa często odbiega od średniej dla sektora szpitalnictwa w Polsce, co wymaga szczególnej uwagi w kontekście polityki publicznej” – napisano w raporcie.

Szpitale powiatowe uzależnione od NFZ

Jak czytamy w raporcie ZPP, szpitale powiatowe są w zdecydowanej większości finansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Ich kontrakty z NFZ stanowią główne źródło przychodów osiągając średnio 93 proc. ich przychodów netto ze sprzedaży.

Zdaniem autorów, taka sytuacja powoduje, że szpitale mają ograniczoną możliwość zarządzania finansami i niemal zerową zdolność do dywersyfikacji dochodów.

„Uzależnienie od NFZ oznacza również, że szpitale nie są w stanie w pełni odpowiedzieć na potrzeby zdrowotne lokalnej społeczności, jeśli nie znajdują one odzwierciedlenia w strukturze zakontraktowanych świadczeń. W praktyce może to prowadzić do ograniczeń w dostępności usług mimo realnych potrzeb pacjentów” – czytamy w raporcie.

W 2024 roku całkowite koszty działalności operacyjnej badanych szpitali powiatowych przekroczyły 29,2 mld zł. Największą kategorią kosztową były wynagrodzenia, które pochłonęły ponad 11,8 mld zł, co stanowiło aż 40,5 proc. wszystkich kosztów operacyjnych. Zdaniem autorów „jest to efektem nie tylko dużego udziału pracy ludzkiej w świadczeniu usług medycznych, ale również presji płacowej i rosnących kosztów osobowych w systemie ochrony zdrowia”.

Drugą co do wielkości kategorią kosztową były usługi obce (m.in. koszty zewnętrznych usług diagnostycznych, sprzątania, ochrony, usług informatycznych i medycznych realizowanych przez zewnętrzne firmy), które wyniosły prawie 9 mld zł. Wśród innych wydatków wskazano na zużycie materiałów i energii – blisko 4,8 mld zł i koszty amortyzacji – 1,1 mld zł.

„Analiza tych danych pokazuje, że szpitale powiatowe funkcjonują w realiach kosztowo bardzo obciążających, z niewielkim marginesem na elastyczne działania. Wysoki udział kosztów stałych – wynagrodzeń i usług obcych – sprawia, że reagowanie na zmiany finansowania z NFZ jest trudne i ogranicza możliwości szybkiej korekty wydatków” – czytamy w dokumencie.

Jak podkreślili autorzy raportu, przychody osiągnę przez placówki są niewystarczające, by pokryć całkowite koszty ich działalności operacyjnej. „Taka struktura finansowa stanowi poważne zagrożenie dla stabilności funkcjonowania szpitali powiatowych i jest odzwierciedleniem chronicznego niedofinansowania sektora” – wyjaśniono w raporcie.

Szpitale pod presją finansową

W raporcie ZPP zwrócono też uwagę na skalę zobowiązań wymagalnych, czyli takich, których termin spłaty już minął, co oznacza „poważne zachwianie płynnością finansową”, oraz długoterminowych.

„Fakt, że aż 127 spośród 219 analizowanych szpitali posiadało zobowiązania wymagalne, dowodzi nie tylko skali problemu, ale także niewydolności obecnego systemu finansowania ochrony zdrowia” – czytamy w raporcie.

Całkowita strata netto analizowanych 219 szpitali wyniosła blisko 772,3 mln zł, natomiast łączna strata na sprzedaży przekroczyła 1,36 mld zł. Spośród tej kwoty aż 1,19 mld zł przypadło na SP ZOZ, a ponad 174 mln zł na szpitale funkcjonujące w formie spółek.

„Tak znaczna skala ujemnych wyników operacyjnych i netto stanowi wyraźny sygnał ostrzegawczy. O ile pojedyncze przypadki straty mogą wynikać z indywidualnych uwarunkowań organizacyjnych czy lokalnych, tak zbiorczy obraz ponad 200 jednostek wskazuje na systemowe niedopasowanie modelu finansowania świadczeń zdrowotnych do rzeczywistych kosztów ich realizacji” – czytamy w raporcie.

Ponadto wśród analizowanych 219 szpitali powiatowych tylko 39 placówek wykazało zysk ze sprzedaży. Średni wynik finansowy na sprzedaży – uwzględniający zarówno szpitale z zyskiem, jak i ze stratą – wyniósł -6 241 109,38 zł. Jeszcze wyraźniejszy obraz skali problemu daje średnia strata obliczona wyłącznie dla jednostek, które odnotowały ujemny wynik – w tym przypadku to aż -8 506 003,27 zł.

W podsumowaniu raportu autorzy zaznaczyli, że znaczna część szpitali powiatowych działa w stanie trwałej nierentowności i wysokiego zadłużenia. Jednocześnie wskazali na potrzebę pilnych zmian systemowych, głównie w modelu finansowania.

mc/