MRPiPS: pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być niezwłocznie odwołany

Zasady odwoływania pracowników zatrudnionych w instytucjach samorządowych na podstawie powołania wyjaśniła szefowa Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi na poselską interpelację. Poseł Waldemar Andzel pytał o możliwości odwołania dyrektora instytucji kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego.

„Pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie – niezwłocznie lub w określonym terminie – odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Dotyczy to również pracownika, który na podstawie przepisów szczególnych został powołany na stanowisko na czas określony” – wskazała ministra Agnieszka Dziemianowicz-Bąk.

Jak wyjaśniła, zgodnie z art. 68 § 1 Kodeksu pracy stosunek pracy nawiązuje się na podstawie powołania w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Takim przepisem jest m.in. art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, który przewiduje tryb powoływania i odwoływania dyrektora instytucji kultury.

„Regulacje tej ustawy wskazują w art. 15 ust. 7, że w sprawach dotyczących powoływania i odwoływania dyrektora instytucji kultury w zakresie nieuregulowanym w ustawie mają zastosowanie przepisy art. 68-72 Kodeksu pracy” – wskazała Dziemianowicz-Bąk.

Jak wyjaśniono w odpowiedzi na interpelację, do istoty stosunku pracy z powołania należy szczególny mechanizm jego nawiązania i rozwiązania. 

„Założeniem ustawodawcy było zapewnienie uprawnionym organom swobody decydowania o powołaniu oraz odwołaniu pracowników na stanowiskach szczególnie istotnych z punktu widzenia działalności pracodawców i kierowanych przez nich jednostek organizacyjnych” – wskazano.

Jak prawidłowo odwołać pracownika?

W odpowiedzi wyjaśniono, że w sferze stosunku pracy odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę lub rozwiązaniem umowy bez wypowiedzenia. 

„Zasadą jest, że odwołanie pracownika ze stanowiska powoduje ustanie stosunku pracy po upływie okresu równego okresowi wypowiedzenia. Aby odwołanie wywołało skutek w postaci rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia konieczne jest dokonanie odwołania z przyczyn, o których mowa w art. 52 lub 53 Kodeksu pracy” – podkreślono. 

Odwołanie wywiera skutek natychmiastowy z chwilą doręczenia lub we wskazanym w nim terminie, bez względu na to, czy w sferze stosunku pracy jest to równoznaczne z wypowiedzeniem, czy z rozwiązaniem bez wypowiedzenia. 

„Odwołanie ma bowiem na celu ochronę interesu publicznego. W przypadku zaistnienia przesłanek do odwołania danej osoby nie powinna ona korzystać z dotychczasowych uprawnień i świadczyć pracy od chwili odwołania, nie zaś od odległego w czasie upływu okresu wypowiedzenia. Co więcej, pozwala to np. na powołanie na dane stanowisko kolejnej osoby, tak aby zapewnić ciągłość pracy na danym stanowisku istotnym z punktu widzenia interesu publicznego” – podkreślono.

W wyjaśnieniach resort powołał się na orzecznictwo sądów administracyjnych, w tym: Sądu Najwyższego z 27.4.2010 r., II PK 314/09, Legalis nr 244008; uchw. SN z 10.1.2007 r., III PZP 6/06, Legalis nr 79749; wyr. SN z 15.12.2000 r., I PKN 170/00, Legalis nr 54291, gdzie zwrócono uwagę, że w oświadczeniu woli pracodawcy o odwołaniu pracownika, które jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę, nie jest wymagane wskazanie przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy.

„Charakterystyczną cechą powołania jest także pozbawienie pracownika odwołanego roszczeń mających na celu kontynuację zatrudnienia lub "reaktywowanie" stosunku pracy. Pracownik odwołany nie ma roszczenia o przywrócenie do pracy na zajmowanym stanowisku” – wskazano. 

Jak zaznaczyło MRPiPS pracownika zatrudnionego na podstawie powołania można odwołać również w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy np. okresu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub podczas urlopu wypoczynkowego. W takim przypadku nie obowiązuje reguła zawarta w art. 41 Kodeksu pracy, w myśl której pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Prawo pracownika do ochrony

W odpowiedzi na interpelację wyjaśniono, że w odróżnieniu od pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, pracownik odwołany nie ma obowiązku wykonywania pracy w okresie równym należnemu mu okresowi wypowiedzenia, zachowując jednocześnie prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed powołaniem. 

„Takie rozwiązanie stanowi wyjątek od ogólnej zasady wypłaty wynagrodzenia za pracę wykonaną i ma na celu złagodzenie odwołania ze skutkiem natychmiastowym” – zaznaczono.

Podkreślono też, że stosunek pracy zawarty na podstawie powołania pozwala na bardziej elastyczny sposób ukształtowania relacji między pracodawcą i pracownikiem oraz znacząco większą swobodę decyzyjną pracodawcy. Oznacza to również odmienną ochronę przed odwołaniem ze stanowiska pracownic w ciąży, pracowników korzystających z urlopu wychowawczego, urlopu wypoczynkowego, czy przebywających na zwolnieniu lekarskim.

„Zgodnie z art. 72 § 1 Kodeksu pracy jeżeli odwołanie nastąpiło w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie tego okresu. Jeżeli jednak usprawiedliwiona nieobecność trwa dłużej niż okres przewidziany w art. 53 § 1 i 2, organ, który pracownika powołał, może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia” – wyjaśniło MRPiPS. 

W przypadku, gdy odwołanie dotyczy pracownicy w okresie ciąży, „organ odwołujący jest obowiązany zapewnić jej inną pracę, odpowiednią ze względu na jej kwalifikacje zawodowe, przy czym przez okres równy okresowi wypowiedzenia pracownica ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem”. Jeżeli jednak pracownica nie wyrazi zgody na podjęcie innej pracy, to zgodnie z art. 72 § 2 Kodeksy pracy stosunek pracy ulega rozwiązaniu z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, którego bieg rozpoczyna się od dnia zaproponowania na piśmie innej pracy.

Jak podkreśliło MRPiPS, w razie naruszenia przez pracodawcę określonych w przepisach szczególnych uprawnień pracowników odwoływanych ze stanowiska, pracownikom tym przysługuje prawo odwołania się do sądu pracy. Możliwe jest również ubieganie się o odszkodowanie w przypadku naruszenia zasad dotyczących rozwiązania umowy.

mr/