RPO: Brak możliwości zapłaty za parkowanie gotówką narusza konstytucyjną zasadę zaufania obywateli do państwa

Wystąpienie RPO Marcina Wiącka jest efektem napływających do jego biura skarg kierowców obciążonych dodatkowymi opłatami za nieuiszczenie opłat parkingowych. Sytuacje te wynikały z zastąpienia wielu parkometrów na bilon urządzeniami bezgotówkowymi, np. w Warszawie i Poznaniu.

„Kierowcy, którzy nie mają karty płatniczej lub dostępu do systemu płatności mobilnych, nie są w stanie wnieść opłaty za parkowanie niezwłocznie, ponieważ w wielu miejscach strefy nie można płacić gotówką. Naraża to ich na tzw. opłatę dodatkową. Prowadzi to do nierównego traktowania części kierowców, którzy nie dysponują nowoczesnymi środkami płatniczymi. Skoro zgodnie z ustawą o drogach publicznych (art. 13 ust. 1 pkt 1) użytkownik dróg publicznych jest obowiązany do opłaty za postój auta w strefie, to należy stworzyć taki system ich wnoszenia, aby każdy miał faktyczną możliwość jej uiszczenia” – podkreślił rzecznik.

RPO wskazał, że część obywateli nie korzysta z kart płatniczych ani aplikacji mobilnych, np. z powodu braku umiejętności. Tymczasem zgodnie z art. 32 ustawy o Narodowym Banku Polskim znaki pieniężne NBP są prawnym środkiem płatniczym, a ich przyjmowanie jest obowiązkowe.

„Wprawdzie zarządcy stref płatnego parkowania wskazują, że z art. 59ea ust. 2 pkt 2 ustawy o usługach płatniczych wynika, że inne formy płatnicze niż gotówka są prawnie dopuszczalne w miejscach prowadzenia działalności bez obecności personelu - jak np. strefa płatnego parkowania wyposażona w parkomaty - jednak ta regulacja prawna odnosi się do zawieranych z konsumentem umów o świadczenie usługi lub sprzedaży towaru. (…) Tymczasem kierowca, który uiszcza opłatę za postój pojazdu w strefie płatnego parkowania, nie jest konsumentem (nie dokonuje czynności prawnej z przedsiębiorcą), lecz wykonuje obowiązek publiczno-prawny, którego podstawą prawną są przepisy ustawy o drogach publicznych, a nie umowa o charakterze cywilnym. Z tego też względu ustawa o usługach płatniczych nie ma zastosowania do sposobu wnoszenia opłat za postój auta w strefie płatnego parkowania” – zauważył RPO.

Rzecznik zwrócił uwagę, że ustawa o drogach publicznych upoważnia radę gminy do określania sposobu pobierania opłat w strefach płatnego parkowania. Przykładowo, w Warszawie przepisy pozwalają wnosić opłaty monetami, kartą płatniczą lub systemami mobilnymi.

„Gdy zarządca strefy instaluje parkomaty nieobsługujące płatności gotówkowych, to w istocie decyduje o sposobie wnoszenia tych opłat. Dochodzi zatem do faktycznej modyfikacji sposobów wnoszenia opłat. W ten sposób zarządca strefy wchodzi - wbrew prawu - w kompetencje rady gminy. A wymiana parkomatów na bezgotówkowe wprowadza w błąd kierowców co do możliwości zapłaty monetami za parkowanie - skoro z przepisów prawa miejscowego jednoznacznie wynika, że kupno biletu kontrolnego gotówką jest jednym z ustalonych przez radę gminy sposobów wnoszenia opłat” – podkreślił RPO.

Zdaniem rzecznika może to prowadzić do naruszenia konstytucyjnej zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.

RPO zwrócił przy tym uwagę, że likwidacja parkomatów gotówkowych przez zarządcę strefy nie podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego.

„Kontrola administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na – inne niż decyzja administracyjna oraz postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym – akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów. A żaden przepis powszechnie obowiązującego prawa nie ustanawia obowiązku lub uprawnienia do instalowania parkomatów w strefie płatnego parkowania. Czynność materialno-techniczna polegająca na zamontowaniu lub demontażu parkomatu nie podlega zatem kognicji sądów administracyjnych. Oznacza to, że ani użytkownicy strefy, ani organy stojące na straży praworządności, praw i wolności człowieka i obywatela (prokuratura, RPO), nie są władne poddać tych czynności kontroli sądowej i doprowadzić do jej uchylenia” – podkreślił RPO.

W tej sytuacji zdaniem rzecznika jedynym sposobem zapewnienia równego traktowania kierowców, którzy mogą płacić tylko gotówką, jest nowelizacja ustawy o drogach publicznych. Dlatego RPO apeluje do Ministra Infrastruktury o przygotowanie projektu zmian gwarantujących możliwość płatności gotówką w strefach parkowania.

mam/