MF o zmianach w subwencji ekologicznej dla JST. "To zburzy strukturę całej reformy"

W środę podczas posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego wiceminister finansów odniosła się do postulatów strony samorządowej dotyczących m.in. zmian w obowiązującej od stycznia ustawie o dochodach JST. Na majowym posiedzeniu samorządowcy zaapelowali m.in. o zwiększenie w 2026 r. tzw. potrzeb ekologicznych oraz zniesienie w stosunku do tych środków mechnizmu korekt z tytułu zamożności.    

Zdaniem Jacka Brygmana, wiceprzewodniczącego Związku Gmin Wiejskich RP mechanizm potrzeb ekologicznych nie spełnia swojej podstawowej funkcji, czyli „przekonania samorządów, przedsiębiorców i mieszkańców, że przez to że mają utrudnione możliwości rozwojowe dostają rekompensatę”. 

„Ucieszyliśmy się, że jeden z punktów reformy dotyczył potrzeb ekologicznych, o które upominaliśmy się od 2008 roku. Ale do głowy nam nie przyszło jaki będzie finał sposobu ich obliczania. Na przykład gmina Lutowiska w Bieszczadach, która miała naliczonych potrzeb ekologicznych na kwotę 16,8 mln zł, po korekcie otrzyma tylko 800 tys. zł. Z kolei gmina Chojnice zamiast naliczonych potrzeb na 4,5 mln zł otrzymuje 400 tys. zł” – tłumaczył Brygman. 

W ocenie wiceszefowej MF „podwojenie potrzeb ekologicznych wymagałoby zmiany ustawy, ale też zburzyłoby całą strukture przygotowanej reformy dochodów JST”. Majszczyk zasugerowała, że dodatkowych środków jednostki z obszarami chronionymi powinny szukać w rezerwie na uzupełnienie dochodów jednostek samorządu terytorialnego, która w przyszłym roku wzrośnie z 1,3 mld do 2,2 mld zł.   

Wiceminister odrzuciła też pomysł wyłączenia potrzeb ekologicznych z mechanizmu korekt.

„Potrzeby ekologiczne są jednym z elementów kalkulacyjnych ustalania kwoty dochodów JST z tytułu subwencji ogólnej z budżetu państwa, którymi JST samodzielnie decydują. Brak jest uzasadnienia dla wyłączenia naliczonych potrzeb ekologicznych z mechnizmu korekty z tytułu zamożności” – poinformowała wiceminister. 

Jak wyjaśniła, mechanizm ma zapobiegać sytuacjom jakie miały miejsce przed reformą kiedy „poprzez niewyłączanie różnych zasileń dochodziło do przeskakiwania w tzw. rankingu zamożnościowym samorządów, które były subwencjonowane w stosunku do tych, które dzieliły się dochodami z pozostałymi jednostkami”.

Wiceszefowa MF zaznaczyła jednak, że mechanizm naliczania potrzeb ekologicznych ma w 2025 r. charakter przejściowy. 

„Żeby system nam się domknął dochody jednostek, w tym tych o dużych potrzebach ekologicznych mają ograniczony przyrost dochodów. Dlatego rok 2026 w tych jednostakch będzie już wyglądał zupełnie inaczej jeżeli chodzi o poziom ich dochodów” – powiedziała Majszczyk.

Jej zdaniem obiektywnej oceny mechanizmu będzie można dokonać dopiero w połowie 2026 r. po podsumowaniu pierwszego roku funkcjonowania reformy finansów JST. 

Zgodnie z obowiązującą od stycznia 2025 r. nową ustawą o dochodach JST potrzeby ekologiczne są ustalane dla wszystkich samorządów, na terenie których znajdują się obszary o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronione. Ich wielkość uzależniona jest od powierzchni poszczególnych form ochrony przyrody oraz wagi przyjętej dla danej formy ochrony. Gmina, na terenie której znajduje się park narodowy, otrzymuje 620 zł za każdy hektar objęty ochroną. Z kolei w przypadku rezerwatów kwota wynosi 310 zł/ha, za obszary Natura 2000 – 46,5 zł/ha, a za parki krajobrazowe – od 31 do 93 zł/ha, w zależności od liczby obowiązujących zakazów.   

Z szacunków Ministerstwa Klimatu i Środowiska wynika, że w 2025 roku z tytułu  subwencji ekologicznej do samorządów trafi 1,47 mld zł, w tym 1,1 mld zł do gmin. 

mp/