Ekspertka: jąkanie to nie choroba, a inny sposób komunikacji

Na całym świecie jąka się 1 proc. dorosłych i 5 proc. dzieci - przy czym zdaniem badaczy liczby te są mocno niedoszacowane.

Jąkanie to nie choroba, a inny sposób komunikacji - powiedziała PAP dr hab. Katarzyna Węsierska. Podkreśliła, że nie wynika ono z nieśmiałości czy strachu, lecz z innej budowy mózgu.

Badaczka i wykładowczyni związana z Uniwersytetem Śląskim dr hab. prof. UŚ Katarzyna Węsierska w rozmowie z PAP wyjaśniła, że jąkanie pojawia się zwykle pomiędzy 2. a 5. rokiem życia i o ile u części dzieci zanika samoistnie, o tyle są osoby, które mają neurofizjologiczne predyspozycje, żeby nie tylko zacząć się jąkać, ale też żeby to jąkanie z nimi zostało.

- Ta informacja powinna zmienić nasze myślenie o jąkaniu: ludzie jąkają się nie z powodu przestrachu, nieśmiałości czy niewywiązywania się ich rodziców ze swoich rodzicielskich ról. Ludzie jąkają się, bo mają inaczej zbudowane i inaczej funkcjonujące mózgi - powiedziała. - Jąkanie to nie choroba czy zaburzenie, a inny sposób komunikacji. Tak jak posługujemy się różnymi językami, tak wypowiadamy się z różnym tempem - dodała.

Podkreśliła, że w ostatnich latach coraz więcej mówi się o tym, że jąkanie to forma werbalnej neuroróżnorodności i należy traktować je jak cechę. - Ludzie jąkają się, bo tacy się urodzili. Jąkanie to część ich tożsamości, zaakceptujmy je - zaapelowała.

Zauważyła, że rodzice, których dzieci zaczynają się jąkać, wpadają w panikę i szukają pomocy, żeby jak najszybciej przestały. Tymczasem terapia dzieci, które się jąkają, powinna być ukierunkowana na akceptację, a nie leczenie czy zwalczanie jąkania. - Wiemy, że dzieci się jąkają, a część z nich nigdy nie przestanie. Dlatego w ramach terapii dzieci i ich rodzice powinni otrzymać wsparcie oraz narzędzia, które pomogą im dobrze żyć z jąkaniem i radzić sobie z nim, nie tłumiąc go - stwierdziła Węsierska. - Bliskie jest mi podejście afirmatywne. Często powtarzam, że nie da się zranić kogoś, kto czuje dumę - dodała.

Pracując z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi, Węsierska sięga po model CARE (ang. opieka). Jego nazwa to akronim, który powstał ze słów: communication (komunikacja), advocacy (rzecznictwo), resilience (rezyliencja) i education (edukacja).

Osoby, które się jąkają, są uczone pewności i otwartości w mówieniu o jąkaniu i nieprzepraszania za nie. - Badania naukowe pokazują, że ten sposób komunikowania - neutralny, z podniesioną głową, asertywny - zmienia relacje z rozmówcą, który zaczyna postrzegać taką osobę jako pewną siebie, która wie, czego chce. W efekcie przestaje się bać jej jąkania i zmienia swoje myślenie o samym jąkaniu - wskazała ekspertka.

Ważne jest też rozwinięcie rezyliencji, czyli odporności psychicznej, która po trudnych doświadczeniach pozwala "wracać do pionu" i myśleć o sobie, skupiając się na swoich dobrych stronach. - Ci, którzy się jąkają, muszą być naprawdę odporni. Muszą umieć dawać sobie pozytywne komunikaty, radzić sobie z różnymi reakcjami społecznymi - podkreśliła.

Z myślą o dzieciach i młodych osobach z jąkaniem, a także ich rodzicach i opiekunach, na całym świecie, a od dwóch lat także w Polsce, organizowany jest Camp Dream. Speak. Live. (ang. Marz. Mów. Żyj.). Celem jest m.in. wsparcie uczestników, poprawa ich zdolności do nawiązywania relacji z rówieśnikami, rozwijanie umiejętności przywódczych oraz zmniejszenie wpływu jąkania na ogólną jakość ich życia.

Wykładowczyni wyjaśniła, że jąkanie jest złożonym zjawiskiem, które można porównać do góry lodowej. Na powierzchni są zauważalne dla słuchaczy powtórzenia czy przeciągnięcia; to, co pod wodą, to trudne emocje i przekonania na swój temat, które wynikają z reakcji społecznych: rodziców, bliskich, kolegów i koleżanek, przypadkowych osób spotkanych na ulicy.

- To dlatego ważne jest, żeby dzieci i dorośli słyszeli: "Jąkasz się. Po prostu tak masz. To jest w porządku". To działa, wiele osób z jąkaniem podkreśla, że w sprzyjającym środowisku mówienie nie sprawia im trudności - podkreśliła.22 października obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Świadomości Jąkania.

Katarzyna Czarnecka (PAP)

ksc/ aba/ mow/