20 lat Polski w UE – 158,5 mld zł na samorządowe inwestycje

Wpływ członkostwa w UE na rozwój samorządów to temat jednego z rozdziałów raportu „20 lat Polski w Unii Europejskiej”, który Polska Agencja Prasowa przygotowała z okazji jubileuszu członkostwa.

„Trafiające do gmin, powiatów i województw środki z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE stanowią od 20 lat ważne uzupełnienie środków na inwestycje” – ocenia Andrzej Porawski. „Począwszy od roku wejścia Polski do Unii Europejskiej, polskie samorządy wydały łącznie ze źródeł zagranicznych bezzwrotne środki na inwestycje w kwocie 184 mld zł narastająco (lata 2004–2023), w tym 158,5 mld z funduszy UE. Środki unijne pozwoliły zatem na sfinansowanie 20 proc. poniesionych w tym okresie wydatków inwestycyjnych” - wylicza.

Jak jednak podkreśla, środki te miały o wiele większe znaczenie dynamizujące inwestycje lokalne i regionalne. Przede wszystkim przez konieczność zapewnienia tzw. wkład własnego, ale też z uwagi na fakt, że część kosztów, które trzeba było ponieść, była „niekwalifikowalna” lub - to kolejny powód - przy okazji danej inwestycji prowadzono modernizację innych elementów przestrzeni, w której była ona prowadzona (np. sieci infrastruktury).

„W rezultacie wydatki na inwestycję realizowaną w ramach programu sektorowego bądź regionalnego, sfinansowane spoza dotacji unijnej, często sięgają połowy łącznych kosztów” – konstatuje Andrzej Porawski.

Według niego stymulująca rola środków unijnych polega też często na przyspieszeniu decyzji o podjęciu niektórych wyzwań inwestycyjnych, zwłaszcza dużych, które bez wsparcia z zewnątrz byłyby odkładane w czasie ze względu na ich skalę.

"Dostępne środki z unijnych funduszy są przeznaczone na określone priorytety, nierzadko opatrzone dodatkowymi warunkami. Są one czasem traktowane jako narzucanie nam przez biurokrację brukselską kierunków rozwoju. To nieprawda – one były zawsze i są także w nowej perspektywie uzgodnione w ramach całej Unii Europejskiej, jako działania ważne dla jakości życia w Europie" - podkreśla dyrektor Biura ZMP.

"Nie można też pominąć opinii, że środki unijne, stanowiące „łatwe” pieniądze – według sceptyków – psuły podejście władz lokalnych i regionalnych, a nawet krajowych do procesów rozwojowych, powodując planowanie rozwoju nie według priorytetów wynikających ze strategii rozwoju gminy, regionu bądź kraju, lecz „pod projekty”, na które można pozyskać bezzwrotne dotacje. Nie jest to jednak obiektywny obraz sytuacji" - ocenia Porawski. "Przyjęte na dany okres finansowy priorytety odnoszą się bowiem do wyzwań rozwojowych, wspólnie uznanych za kluczowe dla spójności terytorialnej i społecznej Europy" - zaznacza.

Ważnym aspektem polskiego doświadczenia korzystania z unijnych funduszy jest najwyższy w UE stopień decentralizacji dostępnych środków finansowych.

"W naszym kraju zdecentralizowany jest cały Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i spora część Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS+). W obecnej perspektywie finansowej około 40 proc. dostępnych środków (bez KPO) trafi do programów regionalnych, będących w dyspozycji samorządów województw" - zauważa Andrzej Porawski. "Nie można przy tym pominąć negatywnego aspektu tego stanu rzeczy: samorząd regionalny jest nie tylko dysponentem znacznych środków dotacyjnych, lecz także ich niemałym odbiorcą, gdyż niektóre wspierane działania stanowią zadania własne województw. Rodzi to czasem wątpliwości dotyczące obiektywności podejmowanych decyzji o proporcjach przydziału środków przeznaczanych dla poszczególnych grup beneficjentów. Jednak nie zmienia to korzystnej oceny tego, że o podziale aż 40 proc. środków decydują podmioty polityki regionalnej, a nie urzędy centralne" - podsumowuje.

Na raport "20 lat Polski w Unii Europejskiej" składają się jeszcze rozdziały dotyczące gospodarki, społeczeństwa, wsi, rolnictwa, edukacji, zdrowia czy transportu. Rozwój lokalny został podsumowany przez szesnaście urzędów marszałkowskich. Raport do pobrania w załączniku pod artykułem.

aba/